¸να τερÜστιο… πριüνι ýψους 10 μÝτρων καταφθÜνει…απü το ΜαúÜμι «κüβοντας»… γη και θÜλασσα ως σýμβολο του σχßσματος που μπορεß να υπÜρχει σε λαοýς και θρησκεßες. Πρüκειται για το Ýργο του Ρþσου ΑντρÝι Φιλßπποφ, που Ýχει στηθεß παρουσßα του καλλιτÝχνη στο υπαßθριο χþρο του Αρχαιολογικοý Μουσεßου Θεσσαλονßκης.
Το Πριüνι…της Ιστορßας
Ο Andrei Filippov συνÝλαβε την ιδÝα για το «Πριüνι» (2006) στα τÝλη της δεκαετßας του ‘80, üταν Ýπεσε το τεßχος του Βερολßνου σηματοδοτþντας το τÝλος της πολιτικÞς και οικονομικÞς αντιπαρÜθεσης ΑνατολÞς-Δýσης. Την ßδια εποχÞ – και ßσως λüγω της πτþσης του τεßχους – ανÝκυψαν συζητÞσεις σχετικÜ με τις υποτιθÝμενα ανυπÝρβλητες πολιτισμικÝς διαφορÝς που χþριζαν την ΑνατολÞ απü τη Δýση. Στην αυγÞ πλÝον της νÝας χιλιετßας μιλÜμε για θρησκευτικÞ σýγκρουση μεταξý δýο κüσμων – μüνο που τþρα η λÝξη «ΑνατολÞ» δεν προσδιορßζει πια την ΑνατολικÞ Ευρþπη αλλÜ το ΙσλÜμ, και μοιÜζει μÜταιο να προσπαθεß κανεßς να το αντικροýσει. Ο Filippov δημιοýργησε Ýνα γιγÜντιο πριüνι που σχßζει τη γη απü μÝσα – εικüνα μιας αμεßλικτης μοßρας που πληγþνει την ανθρωπüτητα, üπως τα γεωλογικÜ ρÞγματα. Μüνο που εδþ το χÝρι της μοßρας δεν χτυπÜει απü ψηλÜ, απü κει που το περιμÝνουμε, αλλÜ απü τα βÜθη, απü τις «ρßζες» - μια επικßνδυνη Ýννοια που μπορεß να οδηγÞσει σε πολιτικοýς σεισμοýς.
¼ταν ο Filippov συνÝλαβε την ιδÝα του Ýργου, σκεφτüταν τη διαßρεση της ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας το 395 μ.Χ. και το σχßσμα που δßχασε τη Χριστιανοσýνη σε ανατολικÞ και δυτικÞ, το οποßο και οριστικοποιÞθηκε το 1054. Καθþς üμως το project παρÝμενε μια ιδÝα (τη δεκαετßα του ‘90 η Ρωσßα δεν Þταν οικονομικÜ Þ ψυχολογικÜ Ýτοιμη για κÜτι τÝτοιο), üλα τα «θερμÜ σημεßα» της Ευρþπης και της Μεσογεßου Üρχισαν να αναφλÝγονται κατÜ μÞκος των συνüρων των δýο τμημÜτων της πÜλαι ποτÝ ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας – στα ΒαλκÜνια, στον Καýκασο, στην Παλαιστßνη... ¸να ακüμα ιστορικü σýνορο, λιγüτερο üμως αιματηρü, Þταν η αρχικÞ μεθüριος της Αγßας ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας. Παρ’ üτι η γραμμÞ αυτÞ εßχε γßνει σýντομα τελεßως πλασματικÞ και Üνευ σημασßας, δÝκα αιþνες αργüτερα Ýμελλε να εμφανιστεß και πÜλι κατÜ μÞκος της Ýνα οικονομικü σýνορο μεταξý καπιταλιστικÞς και κομμουνιστικÞς Ευρþπης.
… Η προσÝγγιση αυτÞ εßναι πολý κατÜλληλη για τα σημερινÜ δεδομÝνα. Η σýγκρουση μεταξý Δýσης και ΑνατολÞς, εßτε πρüκειται για το Σýμφωνο της Βαρσοβßας εßτε για τον ισλαμικü κüσμο, ερμηνεýεται συνÞθως ως αντιπαρÜθεση μεταξý του πραγματισμοý και της κοινÞς λογικÞς αφενüς και αυτοý του ονομÜζουμε «φανατισμü» αφετÝρου. Στη μια πλευρÜ της πλÜστιγγας η ζωÞ Ýχει να κÜνει με την κατανÜλωση, στην Üλλη με την αφοσßωση σε Ýνα ιδανικü.
… Τα πριüνι Ýχει βρει πια διÝξοδο στην επιφÜνεια. ¼σο απομακρυνüμαστε απü το 1989, τüσο φαßνεται üτι η Δýση, που Ýχει απορροφÞσει πια ολüκληρη την Ευρþπη, ακüμα και τη Ρωσßα, δεν εßναι πρüθυμη να θυσιÜσει τις απολαýσεις της ζωÞς για να αναγνωρßσει την αξßα μιας ιδÝας. Σε κÜθε περßπτωση, Ýνας εννοιολογικüς καλλιτÝχνης – εξ ορισμοý καλλιτÝχνης των ιδεþν – δεν μπορεß να σκÝφτεται με τÝτοιον τρüπο. Δεν μπορεß να ανεγεßρει Ýνα μνημεßο χωρßς να εγεßρει κι Ýνα ζÞτημα.
Ekaterina Degot
Το «Πριüνι» εντÜσσεται στην Ýκθεση «Ετεροτοπßες: ΤηρητÝς Üλλων τüπων», που επιμελεßται η διευθýντρια του ΚΜΣΤ, Μαρßα ΤσαντσÜνογλου.
